Χασάν Ταχσίν Πασάς

Ένα ιστορικό πρόσωπο που έπαιξε σημαντικό ρόλο στην  απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης ήταν ο Χασάν Ταχσίν Πασάς. Ήταν Τούρκος στρατηγός και διοικητής της Θεσσαλονίκης. Ο Χασάν ήταν αλβανικής καταγωγής, όμως είχε αποκτήσει ελληνική εκπαίδευση στη Ζωσιμαία  Σχολή Ιωαννίνων. Είχε γυναίκα Ελληνίδα εξισλαμισμένη. Άλλοι ιστορικοί λένε ότι η μητέρα του ήταν Ελληνίδα μουσουλμάνα. 

Όταν ο Ελληνικός Στρατός έφτασε έξω από τη Θεσσαλονίκη, ο Πασάς δέχτηκε να την παραδώσει στους Έλληνες χωρίς να προβάλλει αντίσταση. Υπέγραψε στις 26 Οκτωβρίου 1912 το πρωτόκολλο παράδοσης της πόλης, ξέροντας ότι δεν είχε τη δύναμη να αντισταθεί στον Ελληνικό Στρατό και θέλοντας να αποφύγει την άσκοπη αιματοχυσία. Προτίμησε να την παραδώσει στους Έλληνες ενώ την ίδια στιγμή του ζητούσαν και οι Βούλγαροι (που βρίσκονταν κι αυτοί στα περίχωρα της Θεσσαλονίκης) να την  παραδώσει σε αυτούς. Μάλιστα σύμφωνα με την παράδοση είπε για τους Έλληνες: "Απ' αυτούς την πήραμε και σ' αυτούς θα την παραδώσουμε".

Το ότι παρέδωσε χωρίς μάχη τη Θεσσαλονίκη δεν άρεσε στους Τούρκους που τον θεωρούσαν προδότη. Γι' αυτό το ελληνικό κράτος τον έβαλε υπό την προστασία του.

Το 1913 έφυγε για τη Γαλλία και μετά στην Ελβετία όπου πέθανε 73 χρονών. Όμως αν  και πεθαμένος δεν "ησύχασε". Το 1937 τα οστά του μεταφέρθηκαν στο Αλβανικό νεκροταφείο της Τριανδρίας. Όταν όμως αυτό έπαψε να λειτουργεί, τα οστά του μεταφέρθηκαν στο οστεοφυλάκιο του κοιμητηρίου της Μαλακοπής. Εκεί παρέμειναν για 23 έτη όπου το 2006 μεταφέρθηκαν σε μνημείο στο Στρατιωτικό Μουσείο Βαλκανικών Πολέμων στη Γέφυρα. 

   

   Αγγελική Μ., Άννα Κ./ Στ1΄.